KOOPERATİF NEDİR? KOOPERATİFÇİLİĞİN TARİHÇESİ
Birlikten kuvvet doğar. Kooperatifçilik ise
birlikte iş yapma, birlikte çalışma, kısaca iş birliğidir.
Kooperatif,
ortakları için bir menfaat unsuru, yöneticiler için bir ekonomik faaliyet,
çalışanlar için bir iş, devlet için de bir kalkınma aracıdır.
Bizde
bu dersimizde kooperatifçiliğin önemini, anlamını ve tarihi gelişimini
anlatacağız.
KOOPERATİF NEDİR?
Kooperatif,
insanların karşılanmasında zorluk çektiği ihtiyaçlarını temin etmek için maddi,
manevi güçlerini birleştiren mükemmel bir dayanışma aracıdır.
Kısaca kooperatifleşmenin temelinde;
yardım, dayanışma duygusu ve iş
başarma amacı vardır. Bu amaçla insanlar çeşitli isimler altında el ve
gönül birliğiyle zorlukları
yenmek için bir araya gelmişlerdir.
İHTİYAÇ NEDİR?
İhtiyaç,
mal ve hizmet temini bakımından karşılandığında insana haz, karşılanmadığında
elem veren duygulardır.
İhtiyaçlar
da ikiye ayrılır. Bunlar mesleki ihtiyaçlar ve kişisel ihtiyaçlardır.
KOOPERATİFÇİLİK İLKELERİ NELERDİR?
Milletlerarası
Kooperatifler Birliğince (İ.C.A) 1937 yılında kabul edilen kooperatifçilik
ilkeleri şunlardır:
1
. Herkese açık üyelik (Serbest
giriş-çıkış ilkesi)
2. Demokratik yönetim
3. Risturn (İşletme fazlasının ortaklara alışverişiyle
orantılı olarak dağıtılması ilkesi)
4.
Sermayeye sınırlı faiz ödenmesi
5.
Siyasi ve dini tarafsızlık
6. Peşin satış
7. Eğitimin geliştirilmesi
DÜNYADA
KOOPERATİFÇİLİK NEREDE, NE
ZAMAN BAŞLAMIŞTIR?
Kooperatifçiliğin
tarihçesine bakıldığında 1844 yılı ile tüketim kooperatifçiliğin de
İngiltere ilk sırayı almaktadır.
Bunu üretim kooperatifçiliğinde
Fransa, Esnaf ve Tarım Kredi kooperatifçiğinde ise Almanya takip etmektedir.
Ancak,
bu örneklerden çok daha önce adı kooperatif olmasa bile sistem ve ilkeler
bakımından aynı olan ve Osmanlı-Türk toplumunda mevcut bulunan Ahilik sistemi,
gerek ihtiva ettiği prensipler gerekse insanlığa ve çalışanlara tuttuğu ışık ve çizdiği yol bakımından kooperatifçilik
ilkeleri ile büyük bir yakınlık göstermektedir.
Avrupa
ülkelerinde ki bu ilk kooperatifçilik örneklerinin ilke olarak Ahilik prensiplerinden etkilendiği
bir gerçektir. Nitekim Modern kooperatifçiliğin kurucularından olan
Michael Sandown, Sivas, Kayseri, Nevşehir,
Kırşehir ve Niğde'de incelemeler yapmış ve edindiği bilgileri 1828-1831
yılları arasında İngiltere'de yayımlamıştır (The Co-Operator Vol. 18 No 5.
London 1944 pp 13-19 Yazarı John B. HIGGINS).
Bu
bakımdan kooperatifçilik fikrinin anayurdu ANADOLU dur diyoruz.
ÜLKEMİZDEKİ KOOPERATİFÇİLİK HAREKETİ NEREDE, NE ZAMAN BAŞLAMIŞTIR?
Ülkemizde
ki kooperatifçilik hareketi de adı "Kooperatif" olmasa bile çalışma
sistemi itibariyle aynı olan "Memleket Sandıkları" nın kurulmasıyla
1863 yılında başlamıştır.
Şekil 1. 1863-1888
yıllarında kullanılan
tarihi "Demir Çemberli Memleket Sandığı
(T.C. Ziraat Bankası
Müzesi)
Memleket
sandıkları tarımsal üretim ve tarımsal krediyi konu almıştır. Tarımsal kredi
temini konusundaki çiftçilerin sıkıntısını tespit eden Mithat Paşa (1822-1884) Niş Valiliği sırasında Memleket Sandıklarının kurulmasını
sağlamıştır.
Memleket
Sandıkları'nın çalışmalarında ve toplum tarafından benimsenmesinde bir
yardımlaşma sistemi olan
"imece" den
yararlanılmıştır.
Memleket
Sandıkları'nın uygulaması şöyle olmuştur: Her çiftçi ailesine, devlete ait boş
arazilerde, bulunmadığı taktirde kiralamak suretiyle temin edilen arazilerde
eşit şartlarda, ortaklaşa ve imece usulüyle
ürün ekim ve
hasadı yaptırılmıştır. Hafta
tatilleri uygulamasında Müslümanlar Pazar günü, Hıristiyanlar Cuma günü
Çalıştırılmıştır. Bu şekilde elde edilen hasılat nakde Çevrilerek kredi
ihtiyacı karşılanmıştır.
Şekil
2. Köyde imece usulü ile bir çalışma.
Sandığın
yönetimi seçimle işbaşına gelen dört kişilik "Sandık Vekilleri" veya
"Sandık Emirleri" denilen
bir kurul tarafından yürütülüyordu.
Memleket
Sandıkları 1883 yılında Menafi Sandıklarına, 1888 yılında da bir nizamname ile
aynı görevleri icra etmek üzere Ziraat Bankasına dönüştürülmüştür.
1915
yılında "Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Ortaklığı" ünvanı
altında ülkemizde ilk
tarım satış kooperatifinin kuruluşu gerçekleştirilmiştir.
Bu
tarihten sonra milletçe yaşadığımız düşman istilası ve Kurtuluş Savaşının
zorlukları karşısında bu kuruluşlar 1919'da faaliyetlerini durdurmuşlardır.
Ancak, 1924'den sonra Kooperatifçilik hareketinde yeni ve daha canlı bir
gelişme başlamıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder