Bu
dersimizde iki bölümden
oluşmaktadır. Birinci bölümde kooperatiflerde
yönetim ve denetim organlarının çalışma şekli ve esasları, ikinci bölümde ise
tarımsal amaçlı kooperatiflerin dağılmasında takip edilecek usul ve esaslar ele
alınacaktır.
KOOPERATİFLERDE YÖNETİM VE
DENETİM ORGANLARININ ÇALIŞMA ŞEKLİ VE ESASLARI
Kooperatiflerde yönetim
nedir? Kooperatiflerde yönetim faaliyetleri yönetim kurulunca yerine
getirilir.
Yönetim kurulu,
kanun ve anasözleşme
hükümleri içinde kooperatifin
faaliyetini yöneten ve onu temsil eden icra organıdır.
Kooperatiflerde yönetim kurulu
kaç kişiden ve
nasıl oluşturulur? En yetkili karar organı olan genel kurulda
yapılacak seçimle kooperatif yönetim kurulu oluşturulur.
Seçimlerde
(anasözleşmeye göre) açık veya gizli oylama yapılır.
Yönetim
kurulu asil ve yedek üyelerden oluşur. Kanuna göre yönetim kurulu en az üç
üyeden oluşur. Bunların ve yedeklerinin kooperatif ortağı olmaları zorunludur.
Yönetim kuruluna seçilmenin
bir şartı var
mıdır? Kooperatifler Kanununa göre yönetim kuruluna
seçileceklerde;
1
. Türk vatandaşı olmak
2. Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim
kurulu üyesi olmamak
3. Türk Ceza Kanununun zimmet, ihtilas, irtikap,
rüşvet görevi suistimal, sahtekârlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas,
emniyeti suistimal ve Devletin
şahsiyetine karşı işlenen
suçlara ilişkin hükümlerine veya
bu kanuna göre mahkum olmamak.
4. Kooperatif ortağı olmak,
şartları
aranacaktır.
Şekil 1.
Bir tarımsal kalkınma
kooperatifinin yönetildiği işletme binası.
Şekil 2.
Başarılı kooperatiflerden
birinin ortaklarına sunduğu
hizmetler.
Yönetim kurulu nasıl çalışır? Kooperatif anasözleşmesine göre, seçimlerden sonra
yönetim kurulu üyeleri kendi aralarında gizli oyla görev bölümü yapar. Bir
başkan, bir başkan vekili ve diğer üyeleri tespit eder. Yönetim kurulunun ayda
en az bir defa toplanması gerekmektedir.
Yönetim
kurulu kararları çoğunlukla alınır. Yönetim kurulu toplantı nisabını kaybederse
boşalan yönetim kurulu üyeliklerine denetçiler tarafından yeteri kadar yedek
üye çağrılır.
Yönetim
kurulu üyeleri ve temsile yetkili şahıslar genel kurulun devredemeyeceği
yetkileri kullanamaz.
Yönetim kurulu,
kanun, anasözleşme ve
genel kurulun kendilerine verdiği
yetkileri kullanarak aldığı kararları, sahifeleri noterce tasdik edilmiş olan
"Yönetim Kurulu Karar Defteri" ne tarih ve sıra numarası ile yazmak
mecburiyetindedir. Yazılan kararların altı toplantıda hazır bulunan üyeler
tarafından toplantı yeri terkedilmeden imzalanır.
Yönetim kurulu üyelerinin
sorumlulukları nelerdir? Kooperatifler
Kanununa göre;
Yönetim
kurulu, kooperatif işlerinin yönetimi için gereken titizliği gösterir ve
kooperatifin başarısı ve gelişmesi yolunda bütün gayretini sarf eder.
Yönetim
kurulu, kendi tutanakları ile genel kurul tutanaklarının, gerekli defterlerin
ve ortak listelerinin muntazam hazırlanıp, tutulup, saklanmasından ve
işletme hesabıyla yıllık bilançonun
kanuni hükümlerine uygun olarak hazırlanıp tetkik olunmak üzere
denetleme kuruluna verilmesinden sorumludur.
KOOPERATİFLERDE DENETİM ORGANI
NEDİR?
Kooperatiflerde
denetim işleri, genel kurulda seçilen denetçiler tarafından yapılır.
Denetçiler,
genel kurul namına kooperatifin bütün işlem ve hesaplarını tetkik eden bir
organdır.
Genel
kurul, denetleme organı olarak en az bir yıl için bir veya daha çok denetçi
seçer. Genel kurul yedek denetçiler de seçebilir.
DENETÇİ SEÇİLEBİLMENİN ŞARTLARI
NELERDİR?
Kooperatifler
Kanununa göre denetçilerin:
1
. Türk vatandaşı olmaları
2. Türk Ceza Kanunundaki zimmet, ihtilas,
irtikap, rüşvet, görevi suistimal, sahtekârlık, hırsızlık, dolandırıcılık,
hileli iflas, emniyeti suistimal ve Devletin şahsiyetine karşı işlenen
suçlardan ve 1163 ve 3476 Sayılı Kanunlara göre mahkum olmamaları şarttır.
Bu
şartların yanında anasözleşmede belirtilmek kaydı ile özel şartlar aranabilir.
Denetçiliğe
seçileceklerde ve yedeklerinde kooperatif ortağı olma şartı aranmaz.
DENETÇİLER NASIL ÇALIŞIR?
Denetçiler, denetim
işlemini kooperatifin defter,
belge ve kayıtlarına bakarak gerçekleştirirler. Yöneticiler
bu maksatla denetçilere
defterleri ve belgeleri vermek, istenilen her konuda bilgi vermek zorundadır.
Denetçiler,
yönetim ve genel kurul toplantılarına katılırlar. Ancak yönetim kurulunda oy
kullanamazlar.
Denetçiler, görevleri
çerçevesinde işlerin yürütülmesinde gördükleri noksanlıkları,
kanun ve anasözleşmeye aykırı hareketleri bundan sorumlu
olanların bağlı bulundukları
organa ve gerekli hallerde, aynı zamanda genel kurula bildirmek
zorundadır.
DENETÇİLERİN SORUMLULUKLARI NELERDİR?
Denetçiler,
görevleri sırasında öğrendikleri ve açıklanmasında kooperatifin veya ortakların
şahısları için zarar umulan hususları kooperatif ortaklarına ve üçüncü
şahıslara açıklayamazlar.
Denetçiler
görevlerini hiç veya gereği gibi yapmalarından doğan zararlardan dolayı
kusursuz olduklarını ispat etmedikçe ortaklaşa sorumlu olurlar.
TARIMSAL AMAÇLI
KOOPERATİFLERİN DAĞILMASINDA TAKİP EDİLECEK USUL VE ESASLAR
Bu
bölümde ortaklarına hizmet veremeyen, fiilen bir fonksiyonu kalmayan bir
kooperatifin hukuki varlığının dağıtılması için yapılacak işlemler
anlatılacaktır.
KOOPERATİFLER HANGİ
SEBEPLE DAĞILIRLAR?
Kooperatifler;
1. Anasözleşme gereğince
2. Genel kurul kararıyla
3. İflasın açılması,
4. Kanunlarda
öngörülen diğer hallerde,
ilgili Bakanlığın Mahkemeden
alacağı karar üzerine,
5. Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya
devralınması suretiyle,
6. Üç yıl olağan genel kurulunu yapmaması
halinde,
7. Amacına ulaşma imkanının bulunmadığının
ilgili Bakanlıkça tespiti halinde mahkemeden alacağı kararla dağılırlar.
DAĞILMA (FESİH) KARARINI HANGİ ORGAN VEYA MERCİ VERİR?
Kooperatifin
kendi kendini feshetmesine ancak genel kurulda karar verilebilir.
Ayrıca, dağılma sebeplerinin
yeterli gören Mahkemeler de
kooperatifin feshine karar verebilir.
Fesih kararı, ister genel kurulda isterse
mahkeme tarafından verilmiş olsun fesih işlemlerini (tasfiye) yürütmek
üzere "tasfiye kurulu" seçilir. Tasfiye kurulu, fesih kararını veren
merci tarafından seçilir. Bu görev yönetim kuruluna da verilebilir.
TASFİYE KURULU, TASFİYE İŞLEMLERİNİ
NASIL YAPAR?
1163
Sayılı Kooperatifler Kanununun 82. maddesinde "iflastan gayri hallerde
kooperatifin dağılması yetkili organlar tarafından Ticaret Siciline tescil ve
ilân ettirilir" hükmü yer almaktadır.
Tasfiye işlemlerinin
nasıl yapılacağı hakkında 1163
Sayılı kanunda hüküm bulunmamaktadır. Ancak, kanunun 98. maddesiyle Türk
Ticaret Kanununa yollama yapıldığından tasfiye işlemlerini daha ziyade T.T.K.
nun Anonim Şirketlerin tasfiyesi gibi yapmak zorunluluğu vardır.
Tasfiye işlemini
yapmakla görevlendirilenler genellikle
şu işlemleri yapacaktır.
Fesih
kararının, Ticaret Siciline tescil ve birer hafta ara ile 3 defa ilan ettirilmesi
(Alacaklıların yapılacak bu ilan ile
1 yıl içinde müracaatları zorunludur. Bir yıllık
sürenin başlama tarihi üçüncü ilan tarihidir).
Tasfiye
memurlarınca, göreve başlarken kooperatifin durum ve değerlerini gösteren bir
envanter çıkarılır. Tasfiye açılış bilançosu tanzim edilir.
Genel kurul
aksine karar vermedikçe
tasfiye memurları kooperatifin
aktiflerini pazarlık suretiyle de satılabilir. Aktiflerin toptan satılabilmesi
için genel kurul kararı lazımdır.
Kooperatif
mamelekinin dağıtılmasında ilk önce ödenmiş paylar geri verilir.
Tasfiye memurları
tarafından, tasfiyenin gerektirdiği
bütün işlemler yapıldıktan sonra tasfiye sonucunu gösteren son ve kat'i
bilanço tanzim ederek genel kurulun onayına sunar.
Tasfiyenin sona
ermesinden sonra kooperatife
ait ticaret sicilinden
çıkarılması (terkin) talep edilir. Bu terkin talebi tescil ve ilan olunur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder