1581 SAYILI KANUN

TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİ VE BİRLİKLERİ KANUNU

Kanun Numarası : 1581

Kabul Tarihi : 18/4/1972

Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 28/4/1972 Sayı: 14172

Yayımlandığı Düstur : Tertip: 5 Cilt: 11 Sayfa: 2196

Kuruluş ve kapsam:

Madde 1 - Bu kanunda yazılı hükümlerden faydalanılmak suretiyle üreticiler, aralarında ekonomik menfaatlerini korumak ve özellikle meslek ve geçimleriyle ilgili ihtiyaçlarını sağlamak amaciyle karşılıklı yardım ilkesine dayanan ve tüzel kişiliği olan değişir ortaklı, değişir sermayeli Tarım Kredi Kooperatifleri kurabilirler ortak ürünleri üzerinde ticaret ve komisyonculuk yapanlar, faizle para veya mal olarak kredi verenler, bu kooperatiflere giremezler.

Bu esaslara göre kurulan bir veya birkaç il dahilindeki kooperatifler bölge birliklerini, en az 5 bölge birliği de, merkez birliğini kurarlar.

Merkez birliği tek üst kuruluş olup Ankara'dadır. Kooperatiflerin ve bölge birliklerinin çalışma alanı içinde birden fazla kooperatif ve bölge birliği kurulamaz.

Tarifler:

Madde 2 - Bu kanunda geçen;

a) Ortak deyimi,

Bu kanuna göre kurulan Tarım Kredi Kooperatifleri ortaklarını,

b) Kooperatif deyimi,

Bu kanun kapsamına giren Tarım Kredi Kooperatiflerini,

c) Bölge birliği deyimi,

Kooperatifler tarafından kurulan Tarım Kredi Kooperatifleri bölge birliklerini,

ç) Merkez Birliği deyimi,

Faaliyeti bütün yurdu kapsıyan Tarım Kredi Kooperatifleri ve bölge birliklerinin bağlı bulundukları Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliğini.

İfade eder.

Amaç ve çalışma konuları:

Madde 3 - Kooperatiflerin, bölge ve merkez birliklerinin çalışma konuları şunlardır:

I - Kooperatifler

A) Ortaklarının;

a) Kısa ve orta vadeli kredi ihtiyaçlarını karşılamak,

b) Ürünlerini değerlendirmek,

c) Müştereken yararlanabilecekleri her çeşit makina, ekipman ve tesisleri edinmek,

B) Ortak ve gerektiğinde diğer üreticilerin;

a) Üretim ve zaruri tüketim maddeleri ile üretim araçlarını toptan sağlamak,

b) El sanatlarını geliştirmek ve mamullerini değerlendirmek,

c) Mesleki ve teknik yönden bilgilerini artırmak, sosyal ve kültürel konulariyle ilgili faaliyetlerde bulunmak, kurslar açmak ve seminerler tertip etmek,

C) Mevduat toplamak, bankacılık hizmetleri ve sigorta acenteliği yapmak.

II- Bölge birlikleri

a) Kooperatiflerin finansman işlerini düzenlemek,

b) Ortak ürünlerinin değerlendirilmesiyle ilgili işleri yürütmek,

c) Gerektiğinde kooperatiflerin ihtiyaç duydukları üretim ve zaruri tüketim maddeleri ile üretim araçlarını toptan sağlamak veya imal etmek,

ç) Kooperatiflerin işlerinin kooperatifçilik ilkelerine ve mevzuat hükümlerine uygun olarak yürütülmesini sağlamak üzere gerekli tedbirleri almak, teknik ve idari yardımlarda bulunmak ve ortakların genel ve mesleki eğitim faaliyetlerini düzenlemek,

d) Kooperatifleri denetlemek.

e) Mevduat toplamak, bankacılık hizmetleri ve sigorta acenteliği yapmak.

Bölge birlikleri görevlerini merkez birliğinin tasvibi ile il veya ilçe merkezlerinde kuracakları şubeleri veya görevlendirecekleri kooperatifler aracılığı ile de yürütebilirler.

III - Merkez birliği

a) Kooperatif ve bölge birliklerinin bu kanuna ve kooperatifçilik ilkelerin uygun olarak gelişmesini sağlamak, kooperatifçilik ve mesleki eğitim faaliyetlerinde bulunmak,

b) Kooperatif ve bölge birliklerine finansman kaynakları temin etmek ve

bunların geliştirilmesi için her türlü tedbirleri almak, kredi işlerinin düzenle yürütülmesini sağlamak,

c) Kooperatif ve bölge birliklerinin üretim ve zaruri tüketim maddeleri ile üretim araçlarını toptan sağlamak, imal etmek ve ortak ürünlerinin değerlendirilmesi ile ilgili faaliyetleri rasyonel bir şekilde düzenlemek ve bu konularda her türlü teşebbüse girişmek veya iştirak etmek ve gerekli tesisleri kurmak, faaliyet konusuna giren hususlarda ithalat ve ihracat yapmak,

ç) Kooperatif ve bölge birliklerinin görev ve çalışma konularının düzenle yürütülmesini sağlamak üzere genel uygulama esaslarını tespit etmek,

d) Kooperatif ve bölge birliklerini denetlemek,

e) Kooperatiflerle, bölge ve merkez birliklerinin personel politikasını tespit etmek ve yürütmek,

f) Kooperatif ve bölge birliklerinin kuruluşuna karar vermek ve kuruluş merkezini ve çalışma alanını tespit etmek,

g) Kooperatif ve bölge birliklerinin finansman ihtiyaçlarını karşılamak

üzere tahvil çıkarmak,

h) Hükümetçe görevlendirildiğinde, Devlet destekleme alımları ile ilgili faaliyetleri yürütmek,

ı) Kooperatiflerin ve bölge birliklerinin toplayacakları mevduatın kullanılma şekil ve şartları ile bu konudaki üst kuruluşlarla olan bağlantıları gösteren yönetmeliği hazırlıyarak Ticaret Bakanlığına sunmak,

i) Birlik ve Kooperatiflerce sağlanan kredi, araç ve gereçlerin kullanış şekil ve şartları ile amaca uygun olarak kullanıldığının kontrolunu gösteren bir yönetmelik hazırlamak,

Merkez ve bölge birlikleri ile Kooperatifler, kredi ihtiyaçlarını da karşılamak üzere, banka ve sigorta şirketi kurabilir veya bu gibi kuruluşlara iştirak edebilir.

Yönetim kurulu :

Madde 4 - (Değişik:24/6/1995 - KHK-553/1 md.)

Yönetim Kurulu

A) Kooperatiflerde; genel kurula katılma hakkını haiz ortaklar arasından genel kurulca üç sene için seçilecek beş üyeden,

B) Bölge birliklerinde; genel kurulca temsilciler arasından üç sene için seçilecek yedi üyeden,

C) Merkez Birliğinde; Genel Kurul temsilcilerinin kendi aralarından üç sene için seçecekleri dokuz üyeden,

teşekkül eder.

Kooperatifler ve bölge birliklerinde yönetim kurulları bir başkan ve bir başkan vekili seçerler. Merkez Birliğinde ise yönetim kurulu bir başkan ve iki başkan vekili seçer.

Kooperatif müdürleri, bölge müdürleri ve Merkez Birliği Genel Müdürü,

yönetim kurulu toplantılarına iştirak ederler; ancak, bunların oy kullanma

hakları yoktur. Toplantılarda vekaleten oy kullanılamaz.

Yönetim kurulu üyeliklerine seçilenlerin, kooperatiflerde, bölge birliklerinde ve Merkez Birliğinde en az ilkokul mezunu olmaları şarttır.

Kooperatif ve bölge birliklerinde yönetim kurulu üyelerine ve denetçilere verilecek ücret veya huzur hakkının miktarı Merkez Birliği Yönetim Kurulu tarafından; Merkez Birliği Yönetim Kurulu üyeleri ile denetçilerine verilecek ücret veya huzur hakkı miktarı ise Merkez Birliği Genel Kurulu tarafından tesbit edilir.

Kooperatif, bölge birlikleri ve Merkez Birliği yönetim kurulu üyeleri, bu kuruluşları temsilen iştiraklerde görev alamazlar. Ayrıca kooperatif çalışanları kooperatiflere ortak olamazlar.

Kooperatif, bölge birlikleri ve Merkez Birliği tarafından yapılacak seçimlerin esasları,temsilcilerin adedi, yönetim kurulu üyeleri ile kooperatif ve bölge birlikleri tarafından seçilecek temsilcilerde aranacak diğer nitelikler ve yönetim kurulu üyelerinin çeşitli ilçe, il ve bölgeleri temsil esasları ana sözleşmelerde tayin ve tesbit edilir.

Kooperatiflerde her ortak, bölge birlikleri ve Merkez Birliği genel kurullarında her temsilci yalnız bir oy kullanma hakkına sahiptir.

Yönetim:

Madde 5 - (Değişik: 24/6/1995 - KHK-553/2 md.)

Kooperatifler, bölge birlikleri ve Merkez Birliğinde işler; kanun, anasözleşme ve diğer mevzuat ile Kooperatif Üst Kuruluşlarının belirleyeceği esaslara,genel kurul ve yönetim kurulu kararlarına uygun olarak müdürlük, bölge müdürlüğü ve Genel Müdürlük tarafından yürütülür.

Merkez Birliği Genel Müdürü, genel müdür yardımcıları, bölge birliklerinde bölge müdürleri ve kooperatiflerde müdürler, Merkez Birliği Yönetim Kurulu tarafından atanır.

Kooperatifler, bölge birlikleri ve Merkez Birliğinde imzaya yetkili diğer personel Genel Müdürün teklifi ve Merkez Birliği Yönetim Kurulunun onayı ile belirlenir.

Genel Müdür ve yardımcılarının yükseköğretim yapmış, kamu kurum ve kuruluşlarında veya Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri teşkilatı ile benzer kuruluşlarda en az sekiz yıl çalışmış olmaları şarttır.

Kamu kurum ve kuruluşlarında görevli iken, Genel Müdür ve yardımcısı olarak tayini yapılanların, bu görevde geçecek hizmetleri emeklilik müktesebinden sayılır. İlgili mevzuata göre T.C. Emekli Sandığına verilmesi gereken kesenek ve karşılıklar kendileriyle çalıştıkları kuruluş tarafından ödenir.

Kooperatif, bölge ve merkez birlikleri personelinin tayin, nakil ve görevden çıkarılması gibi esaslar, Merkez Birliği Yönetim Kurulunca kabul edilip, Genel Kurulun tasdiki ile yürürlüğe giren bir yönetmelikle belirlenir.

Yönetim kurulu üyeleri ve denetçiler ile personelin görevlerine son

verilmesi:

Madde 6 - (Değişik: 24/6/1995 - KHK-553/3 md.)

Merkez Birliği Teftiş Kurulu tarafından yapılacak denetim sonuçlarına göre,görevleri ile ilgili olarak suç işledikleri anlaşılan ve görevden alınmaları uygun görülen kooperatif, bölge birliği ve Merkez Birliği yönetim kurulu üyeleri ve denetçileri ile personelinin görevlerine Merkez Birliği Yönetim Kurulunca son verilir. Bu hususlardaki usul ve esaslar 5 inci maddede belirtilen yönetmelikle belirlenir.

Kooperatif, bölge birlikleri ve Merkez Birliği personelinin iş Kanunu ile Borçlar Kanununa göre görevlerine son verilmesi halleri saklıdır.

Seçimle işbaşına gelen ve göreve son verilme, çekilme veya diğer herhangi bir sebeple yönetim kurulu üyelikleri ile denetçilikleri sona erenlerin yerlerine yönetim kurullarınca yedekleri çağrılır. Yedeklerin katılımı ile de yönetim kurulları üyeliklerinin sayısı tamamlanamaz ise, kooperatifler bölge birliği, bölge birlikleri Merkez Birliği, Merkez Birliği de Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca genel kurula çağırılır.

(Dikkat : Devamı 4927 nci sayfadadır.)

Örnek anasözleşmelerin hazırlanması:

Madde 7 - (Değişik: 8/6/1984- KHK 237/4 md.; Aynen kabul: 7/6/1985 - 3223/4 md.)

(Değişik birinci fıkra:4/7/1988 - KHK - 336/1 md.; Aynen kabul:7/2/1990 -3612/54 md.) Kooperatif, bölge birlikleri ve Merkez Birliği örnek anasözleşmeleri, ilgili kuruluşların da görüşü alınarak Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı tarafından hazırlanır.

Anasözleşmelerde yapılacak değişiklikler de aynı usule tabidir.

Genel kurul kararlarının onanması:

Madde 8 - Kooperatiflerle, bölge birlikleri genel kurullarının verecekleri kararlar Merkez Birliğinin onayı ile kesinleşir.

Kooperatifler için Merkez Birliği bu yetkisini bölge birliklerine devredebilir.

Merkez Birliği genel kurullarının verecekleri kararlar Ticaret Bakanlığının onayı ile kesinleşir.

Ticaret Bakanlığı ve Merkez Birliği, gönderilen tutanakları geliş tarihinden itibaren en çok bir ay içinde inceliyerek tasdik veya redde dair sonucunu ilgili kuruluşlara bildirir.

Bu müddet içinde incelenmesi bitirilmiyen, mevzuata ve usulüne uygun olarak yapılmış genel kurullara ait tutanaklar tasdik edilmiş sayılır.

Üst kuruluşlara girme zorunluluğu:

Madde 9 - Bölge birliklerinin çalışma alanı içine alınan Kooperatiflerle Bölge Birlikleri, üst kuruluşlara girmek zorundadırlar.

Bu zorunluluğa uymayan Kooperatif ve bölge birlikleri bu kanun hükümlerinden yararlanamazlar.

Talimatlara uyma mecburiyeti:

Madde 10 - (Değişik:8/6/1984-KHK-237/4 md.; Aynen kabul: 7/6/1985-3223/5 md.)

Kooperatifler, bölge birlikleri ve Merkez Birliği bağlı bulundukları

üst kuruluşların vereceği talimatlara uygun hareket etmeye mecburdur, aksine davranışlar sorumluluğu gerektirir. Sorumluluk derecesi ana sözleşmelerde belli edilir.

Finansman:

Madde 11 - Kooperatiflerle bölge ve merkez birliklerinin kredi ihtiyaçları, esas itibariyle T.C. Ziraat Bankası ve üçüncü maddeye göre kurulacak bankaca karşılanır.

T. C. Ziraat Bankası, verdiği kredilerin açılış gayesine uygun olarak kullanılıp kullanılmadığını kontrol edebilir.

Alacak senetleri:

Madde 12 - Kooperatiflerin kredi ile ilgili alacak senetleri,kağıtları ve her türlü taahhütname ve sözleşmeler ortağın oturduğu veya kooperatifin bulunduğu köy veya mahalle ihtiyar heyetleri tarafından parasız olarak tasdik olunur.

Bu suretle tasdik olunan senet ve belgeler İcra ve İflas Kanununun 38 inci maddesinde yazılı belgeler hükmündedir. Senetler vadelerinde protestoya tabi tutulmaz. Müracaat vukuunda bu tasdik muameleleri noterler tarafından da yapılır.

Mutlak rehin hakkı:

Madde 13 - Ortakların kredilerine mesnet olarak gösterdikleri ürünleri,hayvanları ve üretimleri ile ilgili her türlü makina ve araçları üzerinde ortağı bulundukları kooperatiflerin mutlak rehin hakları vardır.

Bunlar, borçlu ortaklara yediemin sıfatiyle teslim edilmiş sayılırlar ve üçüncü şahıslar tarafından hiçbir suretle haciz olunamazlar.

İpotek tesisi ve kaldırılması:

Madde 14 - Kooperatifler lehine tesis edilecek ipotek işlemleri, köy

ihtiyar heyetleri veya noterler tarafından tasdik edilen taahhütnameye istinaden kooperatiflerin yazılı isteği üzerine gösterilecek değere göre, tapu dairelerince takrir alınmadan yapılır. İpoteğin kaldırılmasında da aynı usul uygulanır.

Alacak sebebiyle mülk edinme:

Madde 15 - Kooperatifler alacaklarının tahsili için kendi talepleri üzerine satışa çıkarılan ortaklara ait taşınmaz malları üzerlerine alabilirler. Bu şekilde edindikleri taşınmaz malları 3 yıl içinde başkalarına satamazlar, bunları ya bizzat veya icar yolu ile değerlendirebilirler. Bu işlemden elde edilen gelirlerden masraf düşüldükten sonra % 10 kooperatif hizmet karşılığı ayrılır.

Geriye kalan borçlunun borcuna mahsup edilir. Kooperatiflerin alacağı bu süre içinde, faiz ve masraflariyle birlikte ödenir veya yukarıdaki yolla karşılanırsa taşınmaz mallar sahiplerine geri verilir.

Mevduat kabulü:

Madde 16 - Kooperatifler ve Bölge Birlikleri her türlü mevduat kabul edebilir ve Bankacılık hizmetleri yapabilir. Kooperatif ve bölge birliklerinin toplayacakları mevduat, üst kuruluşların ve 7129 sayılı Bankalar Kanunu ile bu kanuna ek 153 sayılı Kanunun teminatı altındadır. Mevduat kabulüne yetkili kılınacak birlikler ve kooperatifler için Merkez Birliğince Maliye Bakanlığından önceden müsaade alınır. Toplanan mevduatın kullanma yetkisi Merkez Birliğine aittir.

Maliye Bakanlığınca yapılacak tetkikler sonunda mevduat kabul etmelerinde bilahara mahzur görülen kooperatif ve birliklerin mevduatı kabul yetkileri Bankalar Kanununun 13 üncü maddesine göre kaldırılır.

Kişilerin bu kuruluşlardaki tasarruf mevduatından 3 000 liraya kadar

olan kısmı, faizleri hariç haczolunamaz.

Tasarruf mevduatı sahipleri mevduatlarının yarısı için bu mevduatı kabul etmiş olan kooperatif ve bölge birliklerinin aktifinde mevcut bütün kıymetler üzerinde imtiyazlı alacaklıdırlar. Tasfiye halinde, tasarruf mevduatının imtiyazlı kısmı tasfiye neticesi beklemeksizin sabiplerine tediye olunur.

Düzenlenecek mevduat cetvelleri ve hesap özetleri:

Madde 17 - Mevduat toplamaya yetkili kooperatif ve bölge birliklerinin düzenliyecekleri aylık mevduat cetvelleri ile 3 aylık ve yıllık hesap özetleri Merkez Birliğince birleştirilerek birer kopyaları Bankalar Kanununun 51 inci maddesinde tayin edilen süreler içerisinde Ticaret ve Maliye Bakanlıklariyle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına verilir.

Munzam karşılıklar :

Madde 18 - Kooperatifler ve bölge birliklerinin topladıkları mevduat üzerinden 1211 sayılı T. C. Merkez Bankası Kanununun 40/II nci maddesi hükümleri esasları dairesinde munzam karşılık tesis edilir. Bu karşılıklar bölge birlikleri veya merkez birliği tarafından T. C. Merkez Bankasına yatırılır.

Sözü edilen Kanun gereğince bankaların T. C. Merkez Bankasına yatırdıkları munzam mevduat karşılıklarının T. C. Ziraat Bankası zirai finansmanlarına tahsis edilecek kısmın yarısı aynı amaç ve şartlarla Merkez Birliği emrine verilir.

Muafiyetler:

Madde 19 - A) Bu kanuna göre kurulacak ve kurulmuş sayılan kooperatiflere ortak olmak üzere başvuran üreticilerle, ortakların kooperatifleriyle yapacakları her türlü işlemler ve bunlarla ilgili kağıt,belge, senet, beyanname, taahhütname, vekaletname, makbuz, kooperatif lehine yapacakları ipotek ve rehinler her türlü resim,harç ve vergiden,

B) Bu kanuna göre kurulacak ve kurulmuş sayılan kooperatifler, bölge ve

merkez birlikleri,

a) Kurumlar, gider, gayrimenkul kıymet artışı, intikal ve diğer vergilerden ve icra makamları, resmi daireler ve mahkemeler nezdinde yapacakları ,takip ve tahsillerle açacakları tazminat davaları ile ilgili her nevi talep, tebliğ ve kararlar her türlü masraf, vergi, resim ve harçlardan,

b) Sermaye ve yedek akçeleri ile taşınmaz malları ve bunların gelirleri, kendi ihtiyaçları için satın aldıkları ve alacaklarının tahsili gayesiyle mülk edindikleri taşınmaz malları ve bunların 15 inci madde hükmüne göre sahiplerine geri verilmesi işlemi, bütün vergi, resim ve harçtan,

c) Yapacakları kredi işlerine ilişkin bütün senet, belge, kağıt, defter ve hesap özetleri, taşınmaz mallara ait ipotek ve taşınır mallara ait rehin işlemleri, vekaletnameler, taahhütnameler vesair evrak, bütün resim ve harçtan,

C) Bu kanuna göre kurulan kooperatiflerle bölge ve merkez birliklerinin temin edecekleri krediler ve bunlara ilişkin Merkez Bankası nezdindeki reeskont muameleleri ve bu işlemlere ait bütün senet, belge, vekaletname, taahhütname vesair evrak gider ve diğer vergilerle bütün resim ve harçtan,

Muaftır.

Ancak, bu kuruluşların ortak dışı işlemlerden elde edecekleri gelir - gider farkları ayrı bir hesapta takip ve tespit edilerek vergilendirilir.

Kooperatif, bölge ve merkez birliklerince noterlere tasdik ettirilecek

defterlerle belgelerden yalnız noter ücreti alınıp harç alınmaz.

Kooperatiflerin, bölge birliklerinin ve merkez birliklerinin ortaklarına verilmek üzere üretim araç ve gereçlerine % 50 gümrük indirimi uygulanır.(1)

Kanun ve anasözleşmelerde açıklık olmayan haller:

Madde 20 - Bu kanun ve bu kanuna göre düzenlenen ana sözleşmelerde açıklık bulunmıyan hususlar için 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu hükümleri uygulanır.

Uygulanmıyacak hükümler:

Madde 21 - A) Kooperatiflerle bölge ve merkez birliklerinde:

a) Yönetim kurulu üyesi ve denetçiler için 440 sayılı Kanunun 32 nci

maddesi ile 657 sayılı Kanunun 1327 sayılı Kanun ile değiştirilen 88 inci

maddesi,

b) 1163 sayılı Kanunun 94 üncü maddesi,

c) 2279 sayılı Kanunda yazılı senelik beyanname verme mecburiyeti,

B) Bölge ve merkez birliklerinde:

a) 1163 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinin ikinci paragrafı,

C) Kooperatiflerde:

a) 1163 sayılı Kanunun 45 inci maddesinin 3 üncü paragrafı ve 87 nci maddesi,

b) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 42 nci maddesi,

uygulanmaz.

Yürürlükten kaldırılan kanunlar:

Madde 22 - Bu kanunun yürürlüğe girmesiyle 2836 ve 658 sayılı kanunlar